8. sınıf kareköklü ifadeler
Bir sayının hangi pozitif sayının karesi olduğunu bulma işlemine karekök alma denir.Karekökün sembolü √ işaretidir.
Bir tam sayının karesi olan sayılara tam kare pozitif sayılar denir.
Karekök alma işleminde sayı asal çarpanlara ayrılır.Eğer çarpanlar üsleri 2 olacak şekilde yazılabilirse sayı tam karedir.
Yukarıdaki gibi asal çarpanlarına ayrılmış 36 sayısı 22.32 yazılabilir.
22.32 = (2.3)2 = 62 olduğundan 36 nın karekökü 6 olarak bulunur.
Yukarıdaki gibi asal çarpanlarına ayrılmış 225 sayısı 32.52 yazılabilir.
32.52 = (3.5)2 = 152 olduğundan 225 in karekökü 15 olarak bulunur.
Karekökü anlamada karenin alan ve kenar arasındaki ilişkisinden yararlanılabilinir.
Karenin kenar uzunluğu | Karenin alanı |
---|---|
1 | 1 |
2 | 4 |
3 | 9 |
4 | 16 |
Tam kare olmayan kareköklü sayının hangi iki doğal sayı arasında bulunduğunu hesaplamada birimkareden yararlanılabilinir.
Yukarıdaki şekilde görüleceği gibi 17 den küçük ilk tam kare pozitif tam sayı 16 , büyük olan ise 25 olduğundan sayısı 4 ile 5 sayıları arasındadır.
İrrasyonel sayılar
Eğer bir sayı iki tam sayının oranı şeklinde yani rasyonel sayı şeklinde yazılamıyorsa bu sayı irrasyonel sayıdır.Örnekler
- örnek -5 sayısı şeklinde yazılabileceğinden irrasyonel sayı değildir.
- örnek 7,2 sayısı şeklinde yazılabileceğinden irrasyonel sayı değildir.
- örnek 8, devirli sayısı şeklinde yazılabileceğinden irrasyonel sayı değildir.
- örnek 5,0240357.... şeklinde kesir kısmı düzensiz şekilde devam eden sayı bir irrasyonel sayıdır.
- örnek sayısı bir irrasyonel sayıdır.
Tam kare olmayan sayıların karekökleri irrasyonel olduğundan dolayı , bu sayılarda gerçek sayılardır.
Gerçek sayılar
Tam sayılar , rasyonel sayılar ve irrasyonel sayıların hepsinin oluşturduğu kümeye gerçek sayılar kümesi denir.
Her doğal sayı aynı zamanda tam sayıdır.Her tam sayı aynı zamanda rasyonel sayıdır.
𝜋 sayısı (pi sayısı) 22 nin 7 ye bölümünün sonucudur.Bu sayı 3,14285714.. şeklinde kesir kısmı devretmeyen , düzensiz devam ettiğinden irrasyonel bir sayıdır.
Katsayılı karekök
a kareköklü ifadesinde a sayısı kareköklü ifadenin katsayısıdır.
Katsayılı bir kareköklü ifade katsayının karesi alınıp karekök içine çarpan olarak alınarak katsayı karekök içine alınabilir.
- örnek 3 kareköklü ifadesinde 32 = 9 olduğundan ifade olur.Kök içindeki çarpma işlemi yapılırsa olur.
- örnek 7 kareköklü ifadesinde 72 = 49 olduğundan ifade olur.Kök içindeki çarpma işlemi yapılırsa olur.
Yukarıdaki işlemin tersi olarak kök içindeki sayının tam kare sayı çarpanı varsa bu ifade katsayılı şekilde yazılabilir.Örnekler
- örnek = olur. 9 un karekökü 3 olduğunda 3 olur.
- örnek = olur. 36 nın karekökü 6 olduğunda 6 olur.
Karekökle çarpma bölme
Kareköklü ifadelerle çarpma bölme yaparken katsayılar ve karekök içindeki sayılar kendi aralarında işleme alınır.Yani katsayılar çarpılır veya bölünür , karekök içindekiler çarpılır veya bölünür.Örnekler
- örnek . = olur.Kök içi çarpma yapılırsa sonuç olur.
- örnek 3.2 = (3.2) olur.Çarpma işlemleri yapılırsa sonuç 6 olur.
- örnek = olur. Kök içindeki bölme işlemi yapılırsa olur.
- örnek = olur.Bölme işlemleri yapılırsa cevap 4 olarak bulunur.
Karekökle toplama çıkarma
Kareköklü ifadelerle toplama çıkarma yapabilmek için kök içindeki sayıların aynı olması gereklidir.Eğer aynı ise kareköklerin katsayıları toplanır veya çıkarılır ve kök içi olduğu gibi yazılır.Örnekler
- örnek 8 - 2 = (8 - 2) olur. Çıkarma işlemi yapılırsa sonuç 6 olur.
- örnek + 2 = (1 + 2) olur. Toplama işlemi yapılırsa sonuç 3 olur.
Eğer kök içindeki ifadeler aynı değilse o zaman kök içindeki sayılar arasında tam kare çarpan olup olmadığına bakılır.Tam kare çarpan varsa bunlar kök dışına çıkarılıp kök içindekilerin aynı olması sağlanabilir.
+ işleminde kök içleri aynı değildir.Ama tam kare sayı olan 9 18 in bir çarpanı olduğundan yerine ve 3 yazılabilir.
Bu durumda işlem + 3 den 4 olur.
Karekökle çarpıldığında doğal sayı olan çarpanlar
İki kareköklü ifade çarpıldığında çarpım sonucu doğal sayı olabilir.Çünkü karekök içindeki sayıların çarpım sonucu tam kare sayılar olursa bu sayılar kareköksüz olarak ifade edilebilir.Örnekler
- örnek . işleminin sonucu dür.100 tam kare olduğundan bu ifadede 10 a eşittir.
- örnek . işleminin sonucu ddir.81 tam kare olduundan bu ifadede 9 a eşittir.
Ondalık gösterimlerin karekökünü belirleme
Karekök içinde ondalık gösterimlerin kareköklerini belirmek için ondalık gösterimler rasyonel sayı şeklinde yazılmalıdır.Bundan sonra pay veya payda da tamkare sayı varsa onların karekökleri belirlenir.Örnekler
- örnek = olur.Pay ve payda tam kare sayılar olduğundan olur ve 2 ile sadeleşirse olur.
- örnek = olur.Pay ve paydada tamkare sayılar olduğundan olur ve 2 ile sadeleşirse olur.